اهر چایی در مسیر خشکسالی/آبی که دیگر خروشان نیست
- شناسه خبر: 1894
- تاریخ و زمان ارسال: ۱۵ بهمن ۱۴۰۱ ساعت ۱۲:۳۶
- بازدید : 1,7060
- نویسنده: جاوید کاظم پور

از ازمنه دور، آب را یکی از چهار عنصر تشکیل دهنده ماده می دانستند،یادم هست که اولین چهارشنبه اسفند ماه (چرشنبه سویی) نزدیک به تحویل سال صبح زود قبل از اینکه خورشید طلوع کند در روستای دیزج ملک و دیکر اکناف و روستاهای ورزقان و خاروانا سر رودخانه ها می رفتند ،آرزوهای خود را به آب می گفتند چرا که معتقد بودند و هستند ، سو آیدین لیقدی(آب روشنی است) باور و اعتقاد بر آن بود که بخاطر سالی که تازه می شود آب اولین عنصری است تازه می شود ، در میفولوژی و تصور آذربایجانیها از آیین های قدیمیان ،آیین آب از جایگاه مهمی بر خوردار است . بر اساس آیین آب، خیلی از سلسله های باور و اعتقادات ،مراسمات و دیگر آداب و رسوم، خلق و زاییده شده است،مثلا در چرشنبه سویی صبح زود مردم دست و صورت خود را در آب زلال رود می شستند و گاها به روی همدیگر آب می پاشیدند،از سنگ ریزه و قلوه سنگ های کف رودخانه جمع می کردند و داخل کیسه کوچک به نهره خود می بستند تا در سال تازه از ماست خودکره زیاد بگیرند و برکت اش افزون شود و یا آب در جریان خود کف تولید میکرد می نوشیدند چرا که معتقد بودند برای بسیاری از امراض از جمله نازایی خاصیت درمانی دارد شاید این باور به پیغمبر خضر ویا قوشا بولاغ کور اوغلو بر گردد، که از آب حیات نوشیدند واین رسم و رسوم ماندگار شد.
با این اوصاف اهالی درد و غم را به رودخانه می دادند و جانی دوباره می گرفتند،دختران دم بخت روستا به آهستگی از روی آب می پریدند و این نغمه را ورد زبان خود می کردند.
آتیل – ماتیل چرشنبه
آینا تکین بختیم آچیل چرشنبه
آغیرلیغیم اوغورلوغوم بوردا قال
دردیم – بلام بوردا قال
…و خیلی از تاپماجاها،مثل ها و داستانها در مورد آب ازبر دلها بود متاسفانه یا کم رنگ شده و یا از بین رفته اند.
رودی که روزی مایحتاج اهالی را تامین می کرد و چشمه های جوشان که اطرافشان پر از سبزه زار بود و با طراوت تمام به رودها می پیوستند و آب شرب و کشت روستائیان را تامین میکرد خشک شده اند و رود سیال و زلال که به رود اهر چایی می ریخت دیگر به غیر از آلودگی ،چیزی برایش باقی نمانده است.
خشکسالی های اخیر و مصرف غلط و تغییر شیوه زندگی سبب خشک شدن رودخانه های ریز و درشت شده اند از جمله رود اهر چایی و رودهای پیوسته به آن … آبیاری غلط زمین های کشاورزی وچاه هایی که غیر مجاز حفر شده اند و استاندارد نبودن شیرآلات ،همه دست در دست هم داده تا اهالی و زندگی بومی در هنگام تابستان دچار کمبود آب شوند.
در خیلی از خانه ها آب چاه بوسیله دینام با فشار زیاد پمپاژ می شود،برای اینکه این فشار پمپاژ به دینام و لوله ها آسیب نرساند آب شیر های دیگر را باز می گذارند و آب شیرها، بیهوده و بلاتکلیف جاری و هدر می شود.
خیلی ها غافل از بی آبی و نسل آینده رعایت نمی کنند.
اهر چایی زمانی ماهی های خوب و خوشمزه داشتند،جوانان روستا با شور و نشاط ،ردیف در کنار هم به آب می نشستند و بادستان خود در میان پاهای خود ماهی ها را گیر می انداختند و به ساحل پرت می کردند تا کودکان جمع کنند و بعد از ماهیگیری بین خود تقسیم کنند،روزی دایی من ماهی را نینداخت و در دهان خود گذاشت و با دندانش محکم گرفت که فرصت را فوت نکند و ماهی دیگر شکار و صید کند ،ماهی جست و خیز کرد و کم مانده بود درسته برود معده دایی که مشد مهدی شوهر خاله ام با دندان خود ماهی را گرفت و کشید بیرون این لحظه بسیار هیحان انگیز و توام با ترس بود،اما بعد از تمام شدن ماهیگیری، هیزم جمع آوری شد و سماور زغالی بار گذاشته شد و چایی و ماهی تازه جمع صیادان ماهی را لذت بخش کرد و نگرانی و ترس اینکه ماهی عمر دایی را بگیرد از یاد ها برد و روز مفرح را خاطر نشان کرد. رود اهر چایی علاوه بر آبادانی ،شادابی فراوانی داشت.
رود اهر چایی از ارتفاعات پیر ساققا(ساقا از طوایف ترک) سر چشمه میگیرد و پس از عبور از دهستان اوزومدل ،حومه شهر اهر و نزدیکی آبادی لر در دهستان ورگهان به رود قره سو(قره علاوه رنگ سیاه معنی بزرگ هم میدهد) می پیوندد و در قسمت جنوبی شهرستان اهر بسوی شرق جریان می یابد در اصلان دوز(آس لار دوز=دشت آس ها از طوایف ترک) به رود ارس(آراز) می ریزد.اهر چایی گونه های متعددی از ماهی ها از جمله سیاه ماهی،ماهی سفید جویبار و زرده پر و سمور آبی که بومی ها سو ایتی (سگ آبی) می گویند زندگی می کنند.
متاسفانه با کاهش آب اکوسیستم تغییر کرده و شب که غذایی جانوران بهم خورده و بیشتر مار و قورباغه زیاد به چشم می خورد .
کاهش بارش برف و باران و منابع آب زیر زمینی اهالی منطقه را با کمبود آب مواجه کرده است ، جریان آب رودخانه ها ،رطوبت خاک ،منابع زیر زمینی با کاهش مواجه گردد و این روند مردم منطقه را با خشکسالی اجتماعی و اقتصادی روبرو سازد ،این نوع خشکسالی ممکن است به مرگ و میر و قحطی و حتی مهاجرت مردم به نقاط دیگر منجر شود.
مقابله با این پدیده نیازمند عزم مسئولین منطقه و استان و نمایندگان مجلس در برنامه ملی و افزایش سطح آگاهی های مردم دارد و احیای محیط زیست و حمایت از گونه های پرندگان و جانوران است.
/ انتهای یادداشت
مقاله ی مفید و روانی بود.
دست شما درد نکنه.
با سلام و عرض ادب و احترام ،جناب آقای کاظم پور عزیز از لطف و محبت حضرتعالی نهایت تشکر را دارم باشد تداوم این نوشته ها و یادداشت ها مثمر ثمر باشد و بتوانیم با بیان و اظهار مشکلات منطقه عزیزمان ، در آبادانی و درمان مشکلات آن سهمی داشته باشیم .باسپاس ارادتمند شما فلاحت
نام این رودخانه اهر چایی نیست
پیرسقا چایی می باشد
نام رودخانه از سرچشمه نامگذاری میکنند
لطفا اصلاح فرمائید